Dooddoeners

Wat zijn dooddoeners?

Dooddoeners. Denkt u dan ook meteen aan de boeken over Harry Potter; over een eskader van duistere mannetjes met doodskoppen op hun pols getatoeëerd die je komen halen.

Ook in de spreektaal zijn dooddoeners een geduchte vijand. Ze mogen misschien als flauw worden afgedaan, maar ze zijn dat zeker niet. Ze hullen zich achter nietszeggendheid, bijvoorbeeld bij een opmerking als “morgen is er weer een dag”, maar hun aard is in werkelijkheid vlijmscherp. Met de trefzekerheid van een samoerai-zwaard snijden ze de spreker zijn adem af. Hij stopt met praten. Hij moet wel.

Samoerai-zwaarden, museum Volkenkunde Leiden

Waarom worden dooddoeners dan toch gebruikt? Over de tweeling Angst en Macht

Meestal is de spreker niet blij nadat hij door zijn gesprekspartner getrakteerd is op een dooddoener. Soms kan het zelfs pijn doen. Vandaar het samoerai-zwaard als metafoor. Maar je kunt jezelf afvragen: als dit soort clichés zo’n negatieve bijsmaak hebben, waarom gebruikt iedereen ze dan? Ook degenen die zich er doorgaans laatdunkend over uit laten, maken zich er zo nu en dan schuldig aan.

Hiervoor zijn twee redenen te geven: angst en macht. Angst: de toehoorder weet niet wat die met het verhaal van de spreker aanmoet. Het verhaal kan een diepere emotionele laag treffen dan de luisteraar wil tonen. Uit angst met een mond vol tanden te staan of in tranen uit te barsten, kapt hij het gesprek af. Dit afkappen lukt het best met vage uitspraken, die niet bevelend klinken of op de zaak ingaan. Want dat triggert juist een reactie van de spreker. Effectiever zijn dan algemene uitspraken die op een onduidelijke manier naar het onderwerp verwijzen. Of de toehoorder is het geklets van de spreker zat, maar is bang onaardig te lijken. In plaats van “houd nou maar even je kop” zegt hij in zo’n geval liever “zo gaan die dingen”.

De machtsfactor zie je duidelijk tijdens discussies – een machtspel bij uitstek. Als sprekers zich in een hoek gedrukt voelen, kunnen ze zich verweren door argumenten buiten de kennis over het onderwerp te zoeken. Hij gooit het op algemene beweringen als “dat moet nog nader onderzocht worden”, “ik heb daar nog nooit van gehoord” of “alles is maar hoe je het bekijkt”. Het klinkt flauw, maar voor sommigen is alles beter dan toegeven dat je het gewoon niet weet. Hier blijken angst en macht weer onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Nu is de dooddoener niet alleen het wapen van de toehoorder. Ook de spreker zelf kan dit middel hanteren om kamikaze te plegen op zijn eigen onderwerp. Dit kan een handige uitweg zijn, als hij geen zin heeft om meer te vertellen of dat hij ontdekt dat hij zich sluipenderwijs op moeilijk terrein heeft begeven. Hij wil niet het achterste van zijn tong laten zien of verzanden in negativiteit. Iedereen weet – spreek ik met enige ironie – dat de eindconclusie van een gesprek een stijgende lijn moet inhouden en met een positieve noot dient af te sluiten. Met een dooddoener (zoals “We gaan gewoon verder”) kan de spreker het gesprek afkappen en de touwtjes zelf in handen houden.

Dooddoeners: ook erg handig in de politiek of in het bedrijfsleven

Dooddoeners doen het goed tijdens vergaderingen. Ze zijn een gehaaide manier om nee te zeggen tegen een voorstel. Je kunt gewoon tegen je collega zeggen dat je zijn of haar voorstel totaal niet ziet zitten. Maar dan kun je wel een weerwoord verwachten. Veel mensen zijn conflictmijdend, dus kiezen ze voor de gemakkelijke weg: de ander de mond snoeren met vage beloften, die tegelijkertijd heel professioneel klinken. “We nemen het mee in het volgende overleg”, “Dat kan pas als er intern voldoende draagvlak voor is”, “Dat past niet in onze toekomstvisie”. Ook al heeft die collega ook wel door wat er aan de hand is, er is niets waar hij of zij de vinger op kan leggen. De dooddoener dient het gemak.

Pijnlijke dooddoeners

Verhalen die het leven van de donkere kant laten zien zoals dood, ziekte of eenzaamheid, kunnen de toehoorders confronteren met hun eigen angsten. Maar om dat af te wenden met een dooddoener…(”Zo gaat dat”) Zo’n vage uitspraak kan een steek recht in het hart zijn. Wanneer iemand vertelt dat hem net een dierbare is ontvallen of een miskraam heeft gehad. Een vriendin vertelde mij dat zij in korte tijd haar vader en haar beste vriendin had verloren. Eén uitspraak die zij vaak hoort en waar zij zich blauw aan ergert: “Je moet het loslaten, dan gaat het beter”. Alsof het rouwproces een boot is waarbij je de kabel los kan hakken en dat het vaartuig daarna vanzelf wel afdrijft. Zouden mensen die dit zeggen niet begrijpen dat het rouwen een langdurend proces van slijten is. Of is deze uitspraak een mantra om hun eigen angst om te sterven of dierbaren te verliezen te bezweren. Voor de rouwende komt dit bot over. Loslaten is handig – volgens de leer van de mindfullness – om het piekeren te staken, maar niet als remedie tegen de rouw. Beter kun je niets zeggen, een begrijpende knik zegt meer dan genoeg.

Rouw – pastel op papier, 2013, KMK

Wat kun je beter doen?

Ik heb aan het eind van de vorige alinea al een suggestie gedaan, maar communicatiedeskundigen geven in hun blogs over dit onderwerp ook allerlei adviezen: goed luisteren naar de ander, de gevoelens van de ander erkennen (Alleen is het niet zo dat mensen juist een dooddoener gebruiken, omdat ze daar geen zin in hebben?). Door het verhaal van de ander kort samen te vatten, geef je te kennen dat de ander is gehoord. En…kun je meteen de kans grijpen om zelf een ander onderwerp aan te snijden.

Moeten dooddoeners bij het grofvuil worden gezet?

De vraag is alleen of dit loeischerpe zwaard wel in alle gevallen onklaar moet worden gemaakt. Een dooddoener kan ook een signaal zijn dat er iets te lang over het onderwerp is gesproken. Tijd om te stoppen en de ander aan het woord te laten.

Journalist Jo Wijnen plaatst de dooddoener in een veel positiever licht. Uitspraken als “Het is niet anders” of “Je kunt nu eenmaal niet alles hebben” tonen berusting in het leven zoals het zich voordoet. Ook al zit het niet altijd mee. Deze uitspraken kunnen nog zo zouteloos lijken, ze dragen de magische kracht in zich om je overeind te houden, je er doorheen te slaan. Een grootmoeders recept om de moed erin te houden. Zo bezien zijn het geen dooddoeners, maar “krachtbrengers”. In dit licht bezien hoeft een dooddoener niet altijd dood te slaan.

Volgende blog: dooddoeners tussen mannen en vrouwen

Benieuwd wat voor dooddoeners mannen en vrouwen maar al te graag binnen de relatie gebruiken? Dat kan je over twee maanden in mijn volgende blog lezen. Misschien weet jij nog een paar sterke?

Bronnen:
Het leven; de mensen om mij heen, Inez van Eijk, Het totale taalboek, Rainbow Pocket, 1995
http://nl.wikipedia.org/wiki/Dooddoener_%28stijlfiguur%29 , http://columns.dg.nl/jo-wijnen/dooddoeners/
http://www.psychologisch.nu/content/communicatieregel-8-doseer-dooddoeners-en-flauwe-grappen
http://psychologie-nu.blogspot.nl/2006/09/de-onderschatting-van-de-dooddoener.html
http://www.zwangerschapspagina.nl/miskraam/543712-de-meest-briljante-dooddoeners-een-miskraam-4.html
http://www.taalmeldpunt.nl/meldpunt/47388
http://www.miramero.com/blog/pas-op-voor-deze-dooddoeners/
http://www.creatiefdenken.com/dooddoeners.php

dooddoeners, oftwewel de kunst van het neezeggen…

http://vanallesennogwat.tweakblogs.net/blog/10217/dooddoeners-in-een-discussie.html

 

Voorbeelden van dooddoeners

Dagelijks leven:

• Waarom? Daarom!
• As? As ligt tegen Ternat
• Als de hemel valt, zijn we allemaal dood
• Als, als, als… as is verbrande turf
• Het is gewoon een kwestie van smaak
• Je weet niet hoe het voelt om arm te zijn
• Dat mag jij vinden
• Zo gaat dat in het leven
• Wat komt dat komt
• Je kunt nu eenmaal niet alles hebben
• Neem het zoals het is
• Je kunt wel alles willen
• Waar je mee omgaat, word je mee besmet
• Een mens kent zichzelf het best
• De een is de ander niet
• Ik ken hem langer dan vandaag!
• Onze Lieve Heer heeft rare kostgangers
• Hij is geen haar beter dan z’n vader
• Hij heeft het niet van een vreemde
• Van je familie moet je het hebben
• Het zal je kind maar wezen
• We leven nog
• Ach, je moet wat hè
• Het valt wel, maar niet mee
• Breek me de bek niet open
• Práát me d’r niet van
• Ik zeg maar zo, ik zeg maar niks
• Wees maar tevreden met wat je hebt
• Beter te veel dan te weinig.
• Beter mee verlegen dan om verlegen
• Nóg een geluk bij een ongeluk!
• Wat niet is, kan komen
• Ach zo maak je nog ’s wat mee
• De bal is rond
• Ik mag niet klagen

In discussies:

• Dat is dan jouw mening
• We hebben niet genoeg informatie
• Dat moet nog nader onderzocht worden
• Omdat het kan
• Bewijs maar eens dat het niet zo is
• Als je dat niet begrijpt, heeft discussie verder geen zin
• Ik heb toch niets te verbergen
• Als je niets te verbergen hebt, dan heb je niets te vrezen
• Het heeft altijd zo gewerkt/ het werkt al jaren zo
• Veel mensen doen het, dus dan zal het wel goed zijn…
• Je zit teveel in je hoofd

In beleidsvoering en politiek:

• Doe niet zo dwaas
• Mag niet van Brussel
• Het gaat toch goed zo?
• Dat is niet ons probleem
• Denk er nog eens over na
• Laten we realistisch blijven
• Zet het eerst maar op schrift
• Dat is in strijd met ons beleid
• Daar zijn wij nog niet rijp voor
• De minister zal er niets in zien
• Laten we het in beraad houden
• Sinds wanneer ben jij een expert geworden?
• Daar moeten we nog maar eens over praten
• Als het echt een goed idee was, hadden anderen het al lang geprobeerd
• Ik ben te oud om me daar nog in te verdiepen

Dooddoeners om zelf een gesprek af te kappen:

• Dat zit wel goed hoor
• Komt wel weer goed hoor
• Dat is het hele eiereten
• Snappez-vous!
• Bekijk het eens positief
• Dat doen wij allemaal al

Dooddoeners in het bedrijfsleven:

• het past niet binnen onze toekomstvisie
• we spelen het door aan de afdeling techniek
• ik ben bang dat het nogal gevoelig ligt
• we nemen het mee in het volgende overleg
• ik wil het wel transparant houden
• dat kan pas als er intern voldoende draagvlak voor is…
• daar is nog geen format voor
• We hebben jarenlange ervaring in de branche
• (een bekend figuur) beveelt het aan
• dat hebben we al eens geprobeerd
• laten we realistisch blijven
• ze gaan dit niet snappen
• dat is wel een hele grote stap
• je krijgt de stakeholders niet mee
• men is er niet klaar voor
• dat gaat niet werken
• ik ga er niet over
• dat is een utopie

Bronnen:
Het leven, Inez van Eijk, Het totale taalboek, Rainbow Pocket, 1995
_{http://www.moorsmagazine.com/lijstebrij/dooddoeners.html
http://nl.wikipedia.org/wiki/Dooddoener_%28stijlfiguur%29
http://www.encyclo.nl/begrip/dooddoener
http://www.taalmeldpunt.nl/meldpunt/47388
https://nl-nl.facebook.com/dooddoeners
http://vanallesennogwat.tweakblogs.net/blog/10217/dooddoeners-in-een-discussie.html
http://www.taaluilen.nl/taaltips/moest-er-nog-eens-bijkomen-van-niet/
http://www.citaten.net/zoeken/citaten-dooddoeners.html
http://www.sanneroemen.nl/dooddoeners/
http://www.creatiefdenken.com/dooddoeners.php}

Cliches gebruikt door managers

Knipoog naar de wereld van de managers

De manager gaat sneller dan het licht. Ook al is het bedrijf van zijn werkgever toch niet zo snel, dan dient de manager in ieder geval de suggestie te wekken dat hij vooruitgaat. Want stilstand is achteruitgang, dat weten we allemaal. Vooruitgang betekent succes. Bij succes horen vlotte uitspraken als “een beetje stoeien met”, “een kwestie van de spier oefenen” of “eerst kilometers maken.” Meer van deze kun je lezen in het overzicht van clichés door managers. De manager is niet de eerste die dit soort uitdrukkingen gebruikt, maar het klinkt zo lekker populair. Net of je de wereld in je zak hebt.

Die snelheid toont zijn gezicht in de taal met veel afkortingen. AIDA is niet alleen een opera, maar ook een model om zo doelgericht mogelijk de klant jouw produkt aan te smeren. Dat is een stuk makkelijker te onthouden dan de afzonderlijke woorden Attention, Desire, Interest, Action, die ieder op zich weer staan voor een heel verhaal.

AIDA is niet alleen een Opera van Verdi

Verder is het vocabulaire vol met woorden die uit het Engels zijn ontleend. Deze taal klinkt tenslotte tóch al snel en de guru’s op zakengebied komen toch uit die richting. Bekende uitdrukkingen zijn: focussen, win-winsituatie, teamplayer om een maar eens een paar te noemen. In het overzicht van clichés in de managerswereld staan er nog veel meer. Of het wel verzorgd Nederlands is, maakt niet uit. Kom op, daar ga je jezelf niet druk over maken! Dat kost immers tijd en die heeft de manager hard nodig om zijn “targets” te behalen. Als mensen je maar begrijpen!

Dat pakken we wel even op

Moeilijk doen is uit den boze, zelfs als de manager het zelf even moeilijk heeft, omdat hij komt te staan voor een vraagstuk dat hij niet even één, twee, drie kan oplossen. Maar het woord “probleem” zul je nooit uit de mond van een manager houden. Dan zie je “teveel beren op je weg”. Daar zijn andere benamingen voor: uitdaging of – dat maakt het nog iets groots – verhaal.

“Het beamer-verhaal is opgepakt” stond er te lezen in het faciliteiten-logboek van het instituut waar mijn vriend les gaf. De hele avond was hij in gevecht met een weigerachtige beamer. Uiteraard heeft hij dit aan de conciërge gemeld. De volgende keer dat mijn vriend daar weer les moest geven las hij dit voorbeeld van managersvlugschrift. Nieuwsgierig naar het resultaat startte mijn vriend de laptop…

Bestaat er immers een nog dubbelzinniger term dan “oppakken”? Wil dat niet hetzelfde zeggen als: ¨We hebben het probleem vernomen, we gaan er wat aandoen, maar we geven geen enkele garantie dat het ook zal lukken.¨

In het geval van de beamer van mijn vriend werkte het apparaat gelukkig weer naar behoren. Maar hoeveel zaken zullen wel opgepakt zijn, maar niet opgelost?

Hier zijn we aangeland bij “Meester Vermomming” die mislukkingen, impopulaire maatregelen weet toe te dekken met zijn mantel, net als dat in de politiek voorkomt. Het is vaak een dure mantel met veel versierselen. Het taalgebruik hoeft dan ook niet meer zo snel en makkelijk te zijn. Het motiveren, inspireren of bezielen van de werknemers betekent, als wij Joep Schrijvers mogen geloven, zoveel als het manipuleren van de werknemers in jouw richting.¹

De druppel die de steen uitholt

Maar er zijn er meer: een nieuw bedrijfsmodel klinkt vaak spannend maar meestal wordt er bedoeld:“er moet op een andere manier gewerkt worden, er moeten mensen weg, de arbeidsvoorwaarden gaan erop achteruit.”²

Een gebrek aan daadkracht kan worden verhuld door de frase:“geleidelijke verandering”, “de druppel die de steen uitholt” of “een goed voorbeeld dat vanzelf goed doet volgen, al duurt het soms even.”³

Cruciale aspecten van het nietszeggen

Maar de mantel is het rijkst versierd als er niets onder zit: niets dan lucht. Verhalen, die een heel rapport vullen, een luchtkasteel, waarbij de ene containerterm op de andere wordt gemetseld. Dat je zo´n soort tekst helemaal leest en dat je achteraf denkt: waar gaat het eigenlijk over? Een voorbeeld: ¨Dit implementatietraject zal een keur aan nieuwe mogelijkheden verschaffen om in te spelen op de huidige trend van steeds vernieuwende ontwikkelingen, factoren die in de huidige situatie van cruciaal belang zijn.¨

Rara…zouden de managers die dit schrijven ook zo´n omhaal van woorden gebruiken om hun medewerkers te vertellen dat ze opslag krijgen?

Wil je jouw tekst begrijpelijk houden? Als je het over de nieuwste ontwikkelingen op een bepaald gebied wilt hebben, noem ze dan ook echt op. Cruciale vaardigheden? Leg uit wat dat Maak duidelijk waarover je schrijft.

Wat mij werkelijk humor zou lijken, is dat vlakbij de piramide van Cheops in Gizeh, (147 meter hoog, 2500 voor Christus gebouwd) de volgende tekst zou worden gevonden, in hiëroglyfen gebeiteld: “Speerpunt van dit project is de implementatie van deze constructie van grote duurzaamheid met als focus op zwaarwegende machtsfactoren cruciaal voor het toekomstig perspectief.”

En die oude Egyptenaren maar sjouwen.

Noten:

1. “Hoe word ik een rat?”, Joep Schrijvers, Scriptum Schiedam, 2002, Luister-CD, eerste CD, Hoofdstuk 2

2. “Hoe word ik een rat?”, Joep Schrijvers, Scriptum Schiedam, 2002, Luister-CD, eerste CD, Hoofdstuk 4

3. Psychologie en techniek van het verkoopgesprek, Jan L Wage, Alphen aan de Rijn, 1992, p. 228.

Lees meer over clichés in het bedrijfsleven:

http://www.ru.nl/fm/actueel/agenda/@921581/academische/

http://www.managementsite.nl/37422/persoonlijke-effectiviteit/cliches-uit-managementland.html

http://www.hrbase.nl/profiles/blogs/hoe-clich-is-jouw-veranderplan

Engelse clichés in het bedrijfsleven:

http://www.forbes.com/sites/ericjackson/2012/06/19/89-business-cliches-that-will-get-any-mba-promoted-to-middle-management-and-make-them-totally-useless/: 89 cliches

Bronnen:

“Handboek crossmediale journalistiek en redactie”, Arjan Dasselaar en Alexander Pleijter, Culemborg, 2010.

“Hoe word ik een rat?”, Joep Schrijvers, Scriptum, Schiedam, 2002

“Hun verloedere me taal”, Lydia Rood, Den Haag, 2012.

“En dan nog iets”, Paulien Cornelisse, Contact, Amsterdam, 2012.

“Taal is zeg maar echt mijn ding”,Paulien Cornelisse, 2009, Contact Amsterdam

http://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/De-magie-van-het-cliche.htm door Anton Zijderveld

Overzicht van cliches in de managerswereld

Dit overzicht bevat:

• Ik-sta-nooit-met-een-mond-vol-tanden-uitspraken:

• Zakelijk jargon

• Geliefde containertermen

• Anglicismen (woorden die hun oorsprong in de Engelse taal vinden)

• Clichés in de Engelse taal

Ik-sta-nooit-met-een-mond-vol-tanden-uitspraken:

• Appeltje-eitje

• Ballonnetje even tegen het licht houden

• Beren op de weg

• Broodje info



Broodje info

• Een broodje doen?

• Eerst kilometers maken

• Gas geven

• Gaten in ballonnetje kunnen schieten

• Ideetjes tegen iemand aanhouden

• Iets op iemands harde schijf krijgen

• Kwestie van de spier oefenen

• Mega (heel erg)

• Met iemand stoeien over

• Naar buiten komen

• Op je plaat gaan

• Op zeker

• Plasje doen over

• Voorkoken, nietje erdoor, kaftje klaar, klaar.

Zakelijk jargon:

• 80/20 regel (vanuit het Engels)

• Aangeven (in plaats van zeggen)

• Account

• Afromen

• Afslanken

• Alert inspelen op

• Bedrijf X is de bruid van bedrijf Y

• Bilateraaltje

• Centraal stellen

• Cijfertjes (te naief, wel het belangrijkste voor een bedrijf)

• Communiceren richting

• De (naam groot bedrijf)’s van deze wereld

• De bandbreedte hebben (afkomstig uit de informatica)

• De kaarten spelen voor…

• De kassa rinkelt

• De kneepjes van het vak kennen

• De neuzen dezelfde kant op krijgen

• De regie hebben of juist kwijt zijn

• De resultaten van een onderzoek meenemen

• De Rolls-Royce onder de …

• Doorstart maken

• Een beetje stress werkt motiverend



Beren op de weg zien

• Een spiegel voorhouden

• Een stuk …

• Een voorstel doorpakken

• Een voorstel lanceren

• Eigenaarschap nemen

• Even iets kortsluiten

• Focus

• Geen optie zijn

• Geen urgentie uitstralen

• Handen en voeten geven

• het …-gebeuren

• Het financiële plaatje, kostenplaatje, prijskaartje

• Het is viral gegaan (rondgetweet)

• Iets doorcommuniceren richting

• Iets opstarten (verhaspeling van “starten” en “opzetten”)

• Implementeren

• In de etalage zetten

• Insteek

• Jager (koper bij overname)

• Kansen

• Keihard oordeel

• Kelderen (van beurskoersen)

• Klantgericht

• Kortsluiten

• KPI-tjes

• Langs de gebaande paden

• Marktvorsers

• Met iemand spiegelen

• Omhoogschieten

• Omzet zien dalen

• Op de kaart zetten

• Plannen meenemen

• Platgetreden paden

• Positioneren

• Precies (getal) jaar geleden (ook als nauwkeurigheid geen noodzaak is)

• Probleemeigenaar

• Prooi (verkocht bedrijf bij overname)

• Slag (vertaalslag, inhaalslag, professionaliseringsslag)

• Sparren

• Speerpunt

• Sterke leider

• Synergie: 1+1=3

• Terugkoppelen

• Topmannen, in plaats van bedrijfsleiders of CEO’s

• Uien afpellen (sommige dingen hebben meerdere lagen)

• Uitdaging

• Uitleggen (in de zin van iemand zegt gewoon iets)

• We zijn bezig met reorganiseren (als je het zelf eigenlijk ook niet meer weet)

• Zich niet herkennen in

Geliefde containertermen:

• Aspecten

• Authenticiteit verliezen/behouden

• Continuïteit van het bedrijf

• Cruciale vaardigheden

• De enige continuïteit is verandering

• Doelgerichtheid

• Doorslaggevende criteria

• Duurzaamheid

• Facetten

• Factoren

• Fundamentele aspecten

• Het tijdpad

• Implementatie managen

• Innovatie stimuleren

• Inspireren

• Kerncompetentie

• Kernkwaliteiten

• Kwaliteit waarborgen

• Marktomstandigheden

• Marktontwikkelingen

• Menselijk kapitaal is het kostbaarste bezit

• Mogelijkheden

• Nieuwe koers

• Ontwikkelingen

• Optimaal functioneren

• Resultaatgericht

• Samen mogelijkheden creëren

• Transparantie

• Uitdaging

• Verandertraject

• Verhaal

Anglicismen (woorden die hun oorsprong in de Engelse taal vinden):

• Checken

• Dealen met

• Dreamjob

• Een “go” geven

• Een match maken

• Een punt hebben

• Elkaar contacten

• Het een en ander smart houden

• Iets levelen

• Laten we dat parkeren

• Look and feel

• Overrulen

• Proactief

• Quality-of-life-concept

• Scherp houden

• Teamplayer

• Win-win-situatie

• Zich comitten aan

Clichés in de Engelse taal:

• Accountmanagers

• Bottom line

• Core business

• Efficiency

• Enhancer

• Executive allure (zijn de deskundigen niet over eens, meestal komt het neer op uitstraling, verzorgdheid)

• Finest hour

• Impact

• Insider

• It is our cash cow

• It was a perfect storm (we konden er niets aan doen dat alles in de soep liep)

• Manage expectations

• Managers

• Nine-to-five mentality

• Outside the box thinking (oorspronkelijk: iets vanuit een echt originele invalshoek bekijken)

• Professionals

• Resources

• Sale executives

• Shake out

• Targets

• This is the next big thing

Meer Engelse clichés in het bedrijfsleven:

http://www.forbes.com/sites/ericjackson/2012/06/19/89-business-cliches-that-will-get-any-mba-promoted-to-middle-management-and-make-them-totally-useless/: wel 89 cliches

Bronnen:

“Handboek crossmediale journalistiek en redactie”, Arjan Dasselaar en Alexander Pleijter, Culemborg, 2010.

“Hoe word ik een rat?”, Joep Schrijvers, Scriptum, Schiedam, 2002

“Hun verloedere me taal”, Lydia Rood, Den Haag, 2012.

“En dan nog iets”, Paulien Cornelisse, Contact, Amsterdam, 2012.

“Taal is zeg maar echt mijn ding”,Paulien Cornelisse, 2009, Contact Amsterdam

http://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/De-magie-van-het-cliche.htm door Anton Zijderveld

Clichés in de politiek

Clichés en politiek zijn de beste vrienden met elkaar en wel om verschillende redenen. Clichés:
1. maken teksten en redevoeringen aantrekkelijker
2. kunnen als een mantra gebruikt worden om de kiezers ergens toe te bewegen
3. werken verhullend

1. Laten we er toch maar iets vlots van maken
Clichés hebben de kracht een tekst levendiger te maken, zoals ik in mijn blogpost over het gebruik van clichés in de media al geschreven heb. Bestuurders moeten zich behelpen; beleidsnota’s en notulen zijn vaak niet de meest spannende documenten. Logisch, deze zijn ook niet bedoeld als spannend verhaal, maar om feitelijke zaken en de besluitvorming vast te leggen. De opstellers van deze documenten zijn meestal geen literaire talenten. Maar zoals altijd zijn er uitzonderingen, dan kan een bestuurder wel eens getroffen worden door een geniale inval die een copywriter niet zou misstaan. Zo heeft ooit iemand voor het eerst gezegd of geschreven: “Er zijn nog wat hobbels die genomen moeten worden” (waarschijnlijk voortgekomen uit zijn eigen ervaring als automobilist)¹.

Hobbels die nog genomen moeten worden

Geef toe, dat klinkt veel beeldender dan “er moeten nog wat problemen overwonnen worden”. Ook vele anderen bleken erg van deze uitspraak gecharmeerd. Tientallen malen is deze uitspraak herhaald – tot vervelends toe. De meeste journalisten kiezen voor dezelfde beeldspraak wanneer zij over politieke onderwerpen schrijven. In het overzicht “Clichés in de politiek” staan er vele opgesomd. Het schrijven over politiek heeft zich ontwikkeld tot een eigen genre met een vaststaand repertoire aan beeldspraken.

^{1. Ik kan het mis hebben, maar ik kan mezelf moeilijk voorstellen dat een dergelijke opmerking is verzonnen door een vrouw. Vandaar dat ik voor het mannelijk bezittelijk voornaamwoord heb gekozen.}

2. Samen sterk
Deze uitspraak kent u vast nog wel; een paar kabinetsformaties geleden ontsnapte deze veelvuldig uit de mond van een man met een brilletje en een zijscheiding in het haar. Juist, Jan Peter Balkenende.
Bestuurders kunnen clichés uitstekend gebruiken als demagogisch middel; om woorden kracht bij te zetten en hun denkbeelden aansprekender te maken. Met uitspraken als “Samen met zijn allen” hopen politici een gevoel van saamhorigheid onder de bevolking te kweken. Het probleem is alleen dat als je dit te vaak hoort, je er eerder om moet lachen.
Om cabaretier Paulien Cornelisse te citeren: “Klinkt democratisch, alsof iedereen mag meedenken en dat ook doet.”²
Hetzelfde geldt voor het gebruik van “Nederland” door politici. “Dit is goed voor Nederland”, “Nederland kan niet achterblijven”, bijvoorbeeld als het gaat over het zenden van troepen naar oorlogsgebieden. Wie is Nederland? Staat ons land voor een hele natie of eigenlijk maar een kleine groep, namelijk die politieke partij die de uitspraak doet?
Daarbij moet alles transparant blijven, nog zo’n begrip waarmee je om de oren wordt geslingerd. De burger moet alles kunnen volgen wat er in de politiek gaande is om hem er meer bij te bij te betrekken (in de hoop hem voor zich te winnen). Maar of dit ook in de praktijk gebracht wordt…
Maar in deze poging tot democratisering, om de politiek naar het volk toe te brengen, moet het taalgebruik van politici ook veranderen. Je bereikt de gewone man niet met het jargon dat de overheid van oudsher eigen is. Met beeldspraken die refereren aan het dagelijks leven gaat dat een stuk makkelijker.

^{2. “En dan nog iets”, Paulien Cornelisse, Contact Amsterdam 2012, blz. 202.}

3. Clichés en macht
Een vriend van mij, die bij de overheid werkt, vertelde mij eens dat ze op zijn afdeling altijd spreken van “plannen in de ijskast leggen”, omdat dat makkelijker klinkt.

Plannen nog even in de ijskast leggen

Je hoeft minder uit te leggen. Je kan ook zeggen wat er eigenlijk aan de hand is: dat de plannen momenteel niet uitgevoerd kunnen worden. Maar het gebruik van een beeldspraak heeft een aantal voordelen:
Deze beeldspraak leidt de hersenen bij de informatieverwerking langs een omweg. De toehoorder ziet eerst die ijskast voor zich en dan pas de werkelijke situatie. Met een beetje geluk blijven sommigen bij dat beeld van die ijskast hangen met al die etenswaren die zo vers en fris blijven.
Het kan het geval zijn dat de plannen niet uitgevoerd kunnen worden omdat de gezaghebbenden er niet slaagden hun zaken voor elkaar te krijgen. De uitspraak “in de ijskast doen” laat niet alleen in het midden wie er schuldig (of verantwoordelijk) is. Maar deze beeldspraak toont de gezaghebbers juist als handelende personages, die toch nog een oplossing voor het probleem hebben gevonden. Geen schuldbekentenis, maar juist een opsteker!
Clichés hebben altijd een algemene strekking waardoor minder aanleiding kan worden gegeven tot specifieke vragen. Hoe meer details er omtrent een bepaald geval gegeven worden, hoe meer aangrijpingspunten de kritische toehoorder krijgt om vragen te stellen.

Clichés staan politici en topmannen ook bij in andere moeilijke situaties, wanneer zij impopulaire maatregelen moeten verkondigen, zichzelf op de vlakte willen houden of de waarheid proberen te verdoezelen. ‘Het bijstellen van de uitgaven’, ‘het herzien van de begrotingsplannen’, ‘onvoorziene posten in de discussie betrekken’, ‘de bestedingen afstemmen op de omstandigheden’, ‘nieuwe randvoorwaarden overwegen’. Vijf omschrijvingen die uitblinken in inventiviteit om het gehate woord ‘bezuinigen’ aan te duiden. (Nood maakt creatief) Er zijn echter geen synoniemen nodig om iemand te vertellen dat hij loonsverhoging krijgt. Vreemd?

Clichés worden vaak als nietszeggend afgedaan, maar vaak zijn ze juist meer een uitnodiging om beter te kijken naar wat er wel gezegd had moeten worden.

Bronnen:

“Taal is zeg maar echt mijn ding”, Paulien Cornelisse, Contact Amsterdam 2009
“Hoe word ik een rat?”, Joep Schrijvers, Scriptum Schiedam, 2002
http://www.dbnl.org/tekst/zijd004tira01_01/zijd004tira01_01_0007.php
http://www.tekstblog.nl/clichéichewoorden-doen-of-laten/ Door: Pauline Zwemmer
http://www.dbnl.org/tekst/acke006stij01_01/acke006stij01_01_0003.php door J. Acket
http://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/De-magie-van-het-cliche.htm
http://apps.nrc.nl/stijlboek/clich%C3%A9s-het-gebruik-van

Taal-clichés Overzicht van clichés in de politiek

(Vakjargon is hier buiten beschouwing gelaten)

 Uitdrukkingen:

• Belangrijk om helder te hebben wat…
• Zich ten doel stellen
• Draagvlak zoeken
• Of het nu gaat om…
• Er zijn nog hobbels te nemen; moeilijkheden op te lossen. (Mogelijk verwijzen de hobbels naar de drempels op de weg, waardoor de automobilist gedwongen wordt enigszins af te remmen.)
• De neuzen dezelfde kant op krijgen
• Uit de grond stampen
• De vinger aan de pols houden
• Een voorstel lanceren
• Naar buiten komen of brengen
• Naar iemand toe
• Negatief of positief staan tegenover iets
• Naar de toekomst toe
• Negatief of positief staan tegenover iets
• Een stuk …

Noodklok luiden

• Koffiedik kijken
• Naar de mensen toe
• Meten is weten
• In de mond nemen
• Die nemen we mee
• Niet voor niets
• De noodklok luiden
• Geen poot hebben om op te staan
• Zich positief opstellen
• Een project afblazen (afkomstig uit de voetbalsport)
• Op de rails zetten
• Uitselecteren, nachecken (verhaspelingen)
• Naar voren brengen
• Vraag: “Waar bevinden wij ons?”
• Waar wij voor staan is …
• In de wandelgangen
• Water bij de wijn doen (is ook tevens een gezegde)
• Zoeken naar een weg die ons functioneren effectiever maakt
• Zorgdragen voor
• Zoveel is duidelijk
• De resultaten van een onderzoek meenemen
• De agenda bepalen
• Zijn imago opkrikken
• Terug naar af
• Op het vlak van
• Zij mening ventileren
• Dat vertaalt zich in
• Een voorbeeldfunctie hebben
• Aanpakken
• De regie hebben of juist kwijt zijn
• Hoodfpijndossier
• Naar boven of beneden bijstellen

Beeldspraak:

• Al vaker met dit bijltje gehakt hebben
• We breien er een eind aan
• Iemand tergufluiten
• Niet goed uit de verf komen
• Het debat dreigt te verzanden
• Druk op de ketel zetten
• De koek is op
• Dit is gesneden koek
• Groen licht geven
• Alle lichten staan op rood (of signalen)
• De deur op een kier zetten
• Druk op de ketel
• Aansturen op iets
• Achter de feiten aanhollen
• Op de agenda zetten
• In de gevarenzone zitten
• De alarmbel luiden
• De alarmbellen rinkelen
• Op de tocht staan (van banen)
• Het ‘muurvast’ zitten van onderhandelingen.
• Een natte poot/been halen
• Onderhandelen vlottrekken
• De onderste steen moet boven
• Een plaatje inkleuren
• Onderuit schoffelen
• Afromen
• Aanzwengelen

Combinaties van bijvoeglijk naamwoord en zelfstandignaamwoord of twee zelfstandignaamwoorden:

We breien er een eind aan

• In de rode cijfers
• Democratisch (alles is democratisch tegenwoordig)
• Duurzaam (Sesam-Open-U-argument, dit woord opent de poorten naar alles wat goed is, de mens moet nastreven en is dus een sterke eigenschap om een product op de markt te zetten.)
• Een cruciale fase (ooit betekende dat heel belangrijk, maar als alles “cruciaal” genoemd wordt, dan gaat men ernstig twijfelen aan het belang van de betreffende zaak.)
• Kogel door de kerk
• Kapotbezuinigen (welja, plak gewoon alles maar aan elkaar)
• Een gelopen race
• Nek-aan-nekrace
• Ouwejongens krentebrood
• Uitgekauwde onderwerpen
• Amerikaanse toestanden
• Transparant
• Alternatief voorstel
• Laatste stuiptrekking
• Brevet van onvermogen
• Een speler
• Een hete lente/zomer/herfst/winter
• Beleidsmaatregelen, -makers, -visie
• X-aantal
• Nekken
• Stoelendans
• Pijnpunten
• Brandbrief
• Draagvlak
• Arsenaal
• Momentum

Verschijnselen in de taal:

• Een stuk…
• We willen “gewoon” steeds meer
• Het was niet ongezellig
• Op het gebied van
• Uit het oogpunt van (“volgens”)
• Ten behoeve van (of gewoon “voor”), Inzake, terzake van (“over”), met betrekking tot, aangaande, dientengevolge (“daardoor”), uit hoofde van (“door”).(Dit zijn eigenlijk geen echte clichés, maar vallen eerder onder de categorie gewichtig taalgebruik. Waarom ik ze dan toch noem? Het komt mij zo cliché over om je tekst op die manier belangrijk te laten lijken. Bovendien scheppen deze woordcombinaties een soort afstand tussen tekst en lezer, een zelfde soort versluiering die ook bij het gebruik van sommige clichés beoogd is.)

Engelse clichés in de politiek:
http://www.bored.com/findcliches/political.htm
http://www.sportscliche.com/politics/

Bronnen:
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/167/
http://taalschrift.org/editie/77/cliche-taal-voor-minder-geoefende-lezers-toch
http://www.tekstblog.nl/clichéichewoorden-doen-of-laten/Door: Pauline Zwemmer
http://www.dbnl.org/tekst/acke006stij01_01/acke006stij01_01_0003.php door J. Acket
http://www.caatjespen.nl/upload/7/SchrijfTips%20digitaal.pdf
http://www.amc.nl/web/Het-AMC/Nieuws/Nieuwsoverzicht/Nieuws/De-magie-van-het-cliche.htm
http://apps.nrc.nl/stijlboek/clich%C3%A9s-het-gebruik-van

Taalcliché 2 Clichés in de media

Een blog voor mensen die willen schrijven met stijl

Vader kon briezend en scheldend de krant naast zich neer smijten. “Altijd maar die slappe clichés! Kunnen ze niet een keer alles opschrijven zoals ze het gewoon bedoelen?”

Zijn clichés fout of… toch niet?
Als je een tekst wil schrijven die voor een groot publiek bestemd is, kan het gebruik van clichés juist helemaal geen kwaad. Zeker niet als je een tekst wilt schrijven die prettig om te lezen moet zijn. Denk maar aan huis-aan-huisbladen, de ANWB-gids of verschillende blogs. Bepaalde cliché-uitdrukkingen, zoals “als paddenstoelen uit de grond schieten” maken een tekst veel levendiger of geven de tekst een humoristische toon. Al moet je wel altijd blijven oppassen met al te vaak gebruikte uitdrukkingen. Die doen de levendigheid juist weer teniet. Je hebt clichés en je hebt clichés. Als je “De nieuwste ster aan het firmament” schrijft om een nieuw poptalent aan te kondigen, ben je niet de eerste.
Hoe kom je erachter welke uitdrukkingen te vaak gebruikt zijn? Door erop te letten als je teksten leest. Of door het overzicht in deze blog te raadplegen.

Leve de herkenbaarheid!
Behalve dat ze een tekst aansprekender kunnen maken, hebben clichés nog een nuttige functie. Deze gemeenplaatsen zorgen ervoor dat ingewikkelde teksten beter leesbaar worden voor een groot publiek. Omdat de lezer zo bekend met bepaalde clichés is, kan hij de inhoud van een tekst sneller begrijpen. Ze werken als een snelkoppeling van inhoud naar begrip. De manier van werken is vergelijkbaar met de iconen op je bureaublad. Je hoeft maar een pictogram aan te klikken en het computerprogramma wordt opgestart. De lezer begrijpt dan meteen waar het over gaat en hoeft dus niet eerst lang na te denken. Zo kun je ingewikkelde teksten luchtiger maken. Schoonheid en originaliteit worden opgeofferd aan duidelijkheid.
Vaak wordt gebruik gemaakt van stereotypen, zoals de kille zakenman, de verzorgende moeder of de geleerde met bril en Duits accent. Door het noemen van zo’n stereotype wordt in één keer een hele wereld van eigenschappen en associaties opgeroepen bij de lezer. De journalist hoeft verder niets uit te leggen. Het gevaar is natuurlijk evident. Niet elke geleerde is brildragend. Maar wie snel herkenbare beelden wil oproepen en ook het publiek snel wil aanspreken, is vaak niet geïnteresseerd in objectiviteit.
Het is niet voor niets dat zoveel reclameslogans zich bedienen van clichés.

Is nu alles cliché?

Als je het overzicht met voorbeelden doorgekeken hebt, zul je jezelf waarschijnlijk afvragen: “Zijn alle uitdrukkingen cliché? Kan ik werkelijk niets meer schrijven?”
Er is al zoveel geschreven, dus bestaan er zoveel gemeenplaatsen dat het vaak onmogelijk is om een tekst te schrijven zonder. Misschien moet je dat ook maar niet proberen. Als je te krampachtig gemeenplaatsen probeert te vermijden, bevordert dat de leesbaarheid vaak ook niet. Constant origineel moeten kan ook erg vermoeiend voor de lezer worden. Het middel is dan erger dan de kwaal. Probeer het alleen een beetje binnen de perken te houden. Tot hoever je kan gaan, hangt natuurlijk van je publiek af. Lezers van de Telegraaf hebben een andere tolerantiegraad wat betreft gemeenplaatsen (namelijk oneindig) dan die van een wetenschappelijk tijdschrift. Maar vergeet niet: niet alle clichés zijn even erg.

Begin in ieder geval met een prikkelende stelling!
Wil je de lezer vangen jouw tekst, dan moet de eerste zin goud zijn. Eén die de aandacht trekt en bij de lezer het verlangen opwekt om verder te lezen.
Peter van Loevezijn, een blogger die in zijn blog de strijd tegen clichés aanbindt, ergert zich aan de volgende zinnen, waarmee mensen hun blog beginnen:

• Naar aanleiding van het feit dat…
• Mobiel is aan het opkomen. Niet alleen in ons privéleven, maar ook in het bedrijfsleven.
• Nieuwe vormen van beeld en geluid volgen elkaar in hoog tempo op.
• Individuen maken steeds vaker gebruik van de mogelijkheden op sociale media.
• Afgelopen donderdag was het weer zo ver: [naam congres] 2011 vond plaats.
• Regelmatig word ik gevraagd om met voorbeelden te komen van succesvolle B2B cases op het gebied van social media. Die cases zijn zeer zeldzaam.

Variaties op bovengenoemde zinnen zijn:

• Naar wij uit betrouwbare bron vernemen. (Dit zegt eigenlijk niets; niemand kan nagaan hoe betrouwbaar deze bron werkelijk is)
• In ons anders zo stille dorpje heerst heden een grote drukte.

Deze zinnen zijn ook, zoals Van Loevestijn terecht opmerkt, te algemeen of te oubollig. Ze bevatten weinig nieuwe informatie en zijn dus niet interessant. Waarschijnlijk schrijven mensen dit soort zinnen vanuit een soort idee fixe dat een stuk tekst altijd met een inleidende zin moet beginnen. Niet doen. De lezer grijpen, dat moet je.
De laatste voorbeeldzin geeft zelfs aan dat er op een bepaald gebied weinig te melden valt. Dan kun je jezelf beter afvragen of het wel nuttig is om hierover een artikel te schrijven. Jammer genoeg geeft Van Loevestijn geen alternatieven van bovenstaande zinnen. Zoals: “Laatst zag ik mijn nichtje van twee kwijlend boven het toetsenbord zitten. Op het scherm: haar Facebookpagina.”

Dus…

Wees feitelijk: zeg meteen wat er aan de hand is.
Wees beeldend: probeer het voor je te zien, net als ik dat kwijlende nichtje achter de laptop zie zitten.
Wees prikkelend: wees niet bang te obstinaat over te komen. Vaak valt het reuze mee. Bovendien kan je jouw stelling altijd later nog in de tekst zelf nuanceren.
Zie de eerste zin als een reclameslogan voor je tekst. Het maakt niet uit of de tekst bedoeld is voor een artikel in een krant of voor een weblog.

Bronnen:
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/167/
http://taalschrift.org/editie/77/cliche-taal-voor-minder-geoefende-lezers-toch
http://www.bijgespijkerd.nl/bijgespijkerd/stop-de-cliches-in-blogposts door Peter van Loevezijn
http://www.tekstblog.nl/clichéichewoorden-doen-of-laten/ Door: Pauline Zwemmer
http://www.dbnl.org/tekst/acke006stij01_01/acke006stij01_01_0003.php door J. Acket

Klik om toegang te krijgen tot SchrijfTips%20digitaal.pdf

Overzicht van clichés in de media

Overzicht van clichés die vaak in de media zijn terug te vinden:
Deze lijst is uiteraard niet volledig. Voor de duidelijkheid heb ik deze opgedeeld in vier categorieën:

• Bepaalde modeverschijnselen in de taal
• Uitdrukkingen
• Beeldspraak
• Veel gebruikte combinaties van woorden (bijvoeglijk naamwoord en zelfstandig naamwoord of twee zelfstandig naamwoorden, koppelwoorden)

Bepaalde modeverschijnselen in de taal:

• De voorliefde voor de overtreffende trap. Dan het liefst wel met een schepje erbovenop: het moet wel absoluut de beste zijn. Gelukkig is het niet meer zo erg als in de jaren negentig, toen absoluut als stopwoord in de mode was. Ook het achtervoegsel –ste, bedoeld voor de overtreffende trap is niet meer goed genoeg. Het moet echt “het meest…”, dus in plaats van het populairste, het meest populaire. Waarschijnlijk is hier sprake van een anglicisme.
• Het nieuwe… (Met als briljant dieptepunt: “Dom is het nieuwe slim”)
• Hij gaat voor…
• …gaat commercieel i.p.v. “wordt commercieel”.
• Dè /hèt plus zelfstandig naamwoord

Uitdrukkingen:

• Dat is zo afgezaagd (Niet meer origineel omdat het zo vaak gedaan of gezegd is, net als een cliché)
• Een flink bedrag ophoesten
• De benenwagen nemen (Humor door tegenstelling)
• Te berde brengen (Vertellen aan anderen, naar voren brengen, ouderwets taalgebruik)
• Ten beste geven (Ook ouderwets taalgebruik)
• Beter mee verlegen dan om verlegen
• Een broertje dood hebben aan iets (Een grote hekel aan iets hebben)
• Uit de oude doos (Van vroeger)
• In duizend stukken scheuren (Duizend stukken is op zichzelf ook een cliché)
• Erop of eronder (De laatste kans)
• Gedachten de vrije loop laten (Gedachten niet hinderen)
• Houd me ten goede (Begrijp me niet verkeerd)
• De goedkeuring wegdragen (Goedkeuring gekregen hebben)
• Geroosterd door de zon zijn
• Niet over het hart kunnen verkrijgen (Het zielig vinden om iets te doen)
• Van heb ik jou daar (Ongelofelijk)
• Voor herhaling vatbaar zijn (Dit kan herhaald worden)
• Iemand terwille zijn (Ouderwetse manier om te zeggen dat je iemand wil helpen)
• Iets iemand parten spelen (Part is een oudHollands woord voor streek of list; iemand hinderen)
• Wel iets gedaan krijgen van… (Zorgen dat … me helpt)
• Te kampen hebben met (Kampen is een oud woord, ontleend aan het Latijn, wat strijden betekent; moelijkheden hebben met)
• Deze kans niet kunnen laten lopen (Deze kans moet je aanpakken)
• Slecht bij kas zijn (Weinig geld hebben)
• Met de kennis van nu
• Bij de kladden grijpen (Grijpen; kladden zijn net als lurven en donder ondefineerbare lichaamsdelen.)
• In koor zeggen (Met zijn allen tegelijk zeggen)
• Het land hebben aan (Een broertje dood hebben aan…)
• Last but not least (Lest best: de laaste de beste)
• Uit het leven gegrepen (Herkenbaar)
• Liever kwijt dan rijk (Dankt zijn kracht aan de tegenstelling)
• Erbij liggen
• Het op een lopen zetten (rennen)
• Voor de mal houden (Mal is een oud Hollands woord voor zot, gek)
• De inwendige mens versterken (Eten en drinken)
• Het mes snijdt aan twee kanten
• Door muggen “levend opgegeten” of “lekgestoken” worden (Humor door overdrijving)
• Een nachtje ergens over slapen (Nog even over iets willen nadenken)
• Van de prins geen kwaad weten (Nergens wat van afweten, werd al gebruikt in 1608)
• Opleuken (Modewoord, waarschijnlijk een contaminatie van optuigen en leuk maken)
• Om de oren vliegen (In het rond vliegen)
• … aan het papier toe te vertrouwen. (Op papier schrijven)
• In de pen klimmen om (Beginnen met schrijven)
• Daar hangt een prijskaartje aan (Stijlfiguur Verkleining/Understatement: dit kost veel geld)
• Er slecht aantoe zijn
• Met de oren klapperen (Ergens verrast door zijn)
• Er geen oren naar hebben (Niet willen horen)
• …Rijden af en aan (Veel drukte veroorzaakt door voertuigen die komen en weer weggaan)
• Het schaamrood steeg hem naar de kaken
• Schitteren door afwezigheid (Tegenstelling: men kan iemand kan alleen zien schitteren als diegene aanwezig is)
• Schrijven is schrappen (Is wel waar!)
• Geen soelaas bieden (Soelaas betekent verlichting)
• Staat in het teken van (Het thema van … is …)
• De telefoon stond roodgloeiend. (Ook weer humor door overdrijving. Ik weet niet wat je met een telefoon moet uithalen om die rood op te laten gloeien.)
• Waar blijft te tijd? (Te sentimenteel)
• …verraadde dat…betere dagen had gekend
• Veel leesplezier!
• Verbruid hebben (Bedorven hebben, verbuien is een oud Hollands woord voor verspillen.)
• Het laatste woord hierover is nog niet gezegd
• … heeft geen windeieren gelegd (Hier is veel geld mee verdiend)
• Aan het spel der winden overgeleverd zijn (Aan de natuur overgeleverd zijn)
• Donkere wolken pakken zich samen (Er zullen nare tijden aanbreken)
• …doet wonderen
• In één woord
• Zo gezegd, zo gedaan
• Zich op glad ijs begeven
• Eén om in te lijsten
• De gemoederen bezighouden
• De bakens verzetten
• Zijn biezen pakken
• De maat is vol
• De koek is op
• Het mag niet zo zijn dat…
• Het onderste uit de kan halen
• De druiven zijn zuur
• Mosterd na de maaltijd
• Door de zure appel heen bijten
• De knuppel in het hoenderhok gooien
• De daad bij het woord voegen
• Op de lachspieren werken
• Het roer omgooien
• Vechten tegen de bierkaai
• Een bittere pil slikken
• Het kind met het badwater weggooien (of is het kind al weg, het wordt dan “met het badwater weggooien)
• Heeft …hoog in het vaandel staan in plaats van (… wordt belangrijk gevonden.)
• Daar is geen kruid tegen gewassen (Niets helpt)
• Het spoor bijster zijn
• Niemand minder dan
• Het kan niet meer stuk
• Adagium
• Annu nu

Beeldspraak:

• Aan alles komt een eind
• Met een baard (heel oud)
• Een blik … opentrekken (Veel … tevoorschijn halen)
• Tot op het bot (Helemaal, totdat er niets meer overblijft)
• Donkere wolken pakken zich samen boven
• Het is vijf voor twaalf voor
• Als warme broodjes over de toonbank gaan (Goed verkopen, er wordt aangenomen dat iedereen dol is op warme broodjes.)
• Gras groeit niet harder door eraan te trekken (Wachten is dan maar het enige wat je kunt doen.)
• Ergens een bom onder leggen
• Een licht opsteken (Licht staat voor kennis; informatie over iets krijgen)
• Een kort lontje (Net als bij vuurwerk met een korte lont snel tot ontbranding komen)
• Het plaatje invullen (Het beeld compleet maken)
• De kassa rinkelt
• In het huwelijksbootje stappen
• Achter de feiten aanhollen
• In de as leggen
• Iedere beschrijving tarten
• Bol staan van iets
• Ergens voor gaan
• Uit het dal klimmen
• Ogen die fel schitteren
• Iemand aan zijn jas trekken
• Uit zijn mouw schudden (verzinnen)
• De batterij opladen
• Een uit de handgelopen hobby
• Als paddenstoelen uit de grond schieten. (Hier is sprake van humor door overdrijving. Paddestoelen groeien snel, maar van schieten is natuurlijk geen sprake. Anders zou een boswandeling een levensgevaarlijke onderneming zijn.)
• De kameel als het schip der woestijn (Deze kom je in elk hoofdstuk over clichés tegen, maar is zo versleten dat werkelijk niemand deze meer durft te gebruiken. Ik althans ben deze nooit ergens tegen gekomen. Misschien betreft het een mode van voor mijn tijd of lees ik gewoon teweinig over kamelen.)
• De stekker eruittrekken (Ermee stoppen)
• Niet onder stoelen of banken steken
• Uit een ander vaatje tappen (Iets anders proberen)
• De weergoden (Wel heel ouderwets)
• De wind in de rug hebben
• De wind in de zeilen hebben
• Alle zeilen bijzetten
• De hand op de knip houden
• Imago oppoetsen
• Naadloos overgaan
• Een dolk in de rug steken
• De schouders eronder zetten
• In schril contrast staan
• Groeien als kool
• Handen en voeten geven
• Voor de rechter slepen
• Een gevoelige snaar raken
• Als een tierelier lopen
• Op zijn achterste benen staan
• Zich in de eigen voet schieten
• Het veld moeten ruimen
• De handdoek in de ring gooien
• In de ban zijn van
• Om zich heenslaan
• Een steentje bijdragen
• Hart hebben voor
• Niet zonder slag of stoot
• Tien tegen één
• 1-0 voor
• De kersverse ..
• Geschiedenis schrijven
• In de gevarenzone zitten
• Iets hard maken
• Ergens klaar voor zijn
• Iets tegen het licht houden
• Het visitekaartje zijn van
• Jouw visitekaartje afgeven

Veel gebruikte combinaties van woorden (bijvoeglijk naamwoord en zelfstandig naamwoord of twee zelfstandignaamwoorden, koppelwoorden):

• Wilde achtervolging
• De sterke arm
• Digitale snelweg
• Een uitmuntend boek
• Een boom van een kerel
• Hard blokken
• Een felle brand
• Buigen of barsten
• Burgervader (burgemeester)
• Dag en nacht
• Door dik en dun (Altijd, in goed en slechte tijden)
• Pittoreske dorpjes (vooral te lezen in touristische folders)
• Ter meerdere eer en glorie van zichzelf
• De eerste de beste
• Doorn in het oog
• Tik op de vingers
• Op hoge poten
• Sleutel tot succes
• Reddende engel
• Met open vizier
• Stalen zenuwen
• Eenzaam en verlaten
• Enkel en alleen
• Hoog gehalte aan
• Met goed fatsoen
• Dat heeft een hoog …gehalte
• Goed en wel
• Gortdroog
• Bij hoog en laag (een mening blijven volhouden)
• Jeukwoorden, (nog een andere benaming voor clichés)
• Dreigend gevaar
• Lieflijke glooiingen
• Lome hitte
• Bakkie leut of troost (Koffie)
• Lief en leed
• Schaamteloos liegen
• Het magazijn van zijn geheugen
• Heuglijk nieuws (nieuws om blij van te worden)
• Op de plaats des onheils
• Hollands glorie
• Een prooi der…
• Oud en Jong
• Hevige onlusten
• Hevig onweer
• Guur weer
• In rep en roer
• Stalen ros (fiets, een ros is een oud woord voor paard)
• Ouwe rot in het vak (Rot is een oud woord voor iemand uit een bepaalde groep, bijvoorbeeld soldaten, maar ook dieven)
• Samenzijn

• Met schade en schande (Na het maken van vele fouten)
• Fel schitteren
• Smaakbedervend
• Ruime sop (de zee)
• Neerwaartse spiraal
• Grimmige stemming
• Hardnekkig strijden
• Het telefoonverkeer/gesprek was stilgevallen
• Bij tijd en wijle
• Trouw verplegen
• Fel verzet
• Trouwe viervoeter
• Vergeven en vergeten
• Blinde vlek
• Welverdiende rust
• Fris windje
• Wijd en Zijd (Ouderwets taalgebruik; overal)
• In zak en as zitten (in de problemen zitten)
• Koesterend zonnetje
• De hamvraag
• Legende
• Onstuitbare opmars
• Weerbarstig
• Stuwmeer aan
• Oranjezonnetje
• Roemrucht
• Schoonheidsprijs
• Snoepreisje
• Momentum